Кобяконская сельская библиотека

Күн курдук күндү ийэ

 Аан дойдуга ийэ баар буолан оҕо баар. Ийэбит төрөтөн киһи буолан сылдьабыт. Кып- кыра оҕону эмиийин үүтүнэн аһатар. Оҕото ытаатаҕына, ыарыйдаҕына ыксыыр. Ийэбит минньигэстик астаан аһатар. Кини оҕом тоҥуо, аччыктыа диэн кимнээҕэр да күүскэ долгуйар. Күн ийэбит таптаан, имэрийэн, сыллаан улаатыннарар. Көрсүө- сэмэй, үчүгэй бэрээдэктээх буола улаатарбытыгар кыһанар. Күндү ийэбитин күүскэ таптыыбыт, харыстыыбыт. Ийэ барыта дьоллоох буоллун!         

 Ийэ туһунан бэргэн этиилэр

(Классик суруйааччылартан саҕалаан, билиҥҥи кэм ааптардарын,

саха биллэр- көстөр дьонун бэргэн этиилэрэ)

Ийэ күнэ

Халандаары арыйбытым –

Бырааһынньык бэлиэтэммит.

Буукубалаан аахпытым

“Ийэ күнэ” дэммит эбит.

Ийэм күнэ үүммүтэ

Олус- олус үөрүүлээх!

Киэһэ дьиэбэр тиийиэм этэ

Уһуйаантан кэһиилээх.

Иитээччибит үөрэтэн,

Кэрэ бэлэх бэлэмнээн,

Көмүс ийэбэр мин илдьиэм.

Сыллаан үөрдүө ийэкэм!

***

Ийэ эрэ баар буолан

Оҕо төрөөн, киһи буолар,

Оҕоттон утумнаан,

Сир олоҕо салҕанар.

---

Оҕоҕо төрөппүт ийэ эмнэрбит үүтүн, биэбэйдээбит биэбэйин, таптаабыт тапталын киһи кыайан сыаналыар сатаммат.  (Суорун Омоллоон)

---

Оҕо-

Өлбөөдүйбэт үрүҥ күн,

Өлбөт- сүппэт уһун үйэ.

Оҕо –

Салыйбат итии таптал,

Саппаҕырбат сандал саас.

Оҕо иннэ диэн

Ийэ эмиийин ыанньытар,

Оҕо туһа диэн

Аҕа тилэҕин элэтэр. (Сергей Васильев –Борогонскай)

---

Ийэ – сир уобараһа. Ийэ куолаһа- бу бүгүҥҥү саһарҕа уһуктар ырыата. Аан дойду иилээх – саҕалаах, ол тэҥэ ким барыта төрөппүт ийэлээх. Ийэлэр үйэ саас тухары салҕанан бара турар дьиктилээхтэр. Аан дойду бары чиэһинэй, үлэнэн иитинэр ийэлэрэ бэйэ- бэйэлэрин ситэрсэн биэрэр “Ийэ”диэн улахан талааннаахтар. (Сэмэн Тумат)

---

Билбэппин –

Ийэттэн ураты истиҥи,

Кини баар олохпут тутааҕа,

Кэхтибэт кэскилбит дьылҕата. (Иван Федосеев – Доосо)

---

Дьахтарга ийэ буолуу дьиҥнээх иэйиитэ, айылҕаттан бэриллиитэ кини киһи буолуоҕуттан олохсуйар. (Николай Босиков)

Ийэни хомотуу курдук ыар буруй күн анныгар туох кэлиэй!

Ийэ – биһиги олохпут тирэҕэ, тыаллаах күҥҥэ – дурдабыт, ардахтаах күҥҥэ – хаххабыт, тымныы күҥҥэ- сылааспыт.  (Михаил Алексеев)

Ийэ махтаммыт хараҕыттан ордук күндү оҕоҕо суох. (Айталина Никифорова)

---

Ийэни , аҕаны бүөбэйдиир,

Көрөр- истэр, харайар-

Оҕо ытык иэһэ эрэ буолбатах,

Оҕо – дьоло!.. (Семен Маисов)

---

Ийэҕэ таптал умуллубат төлөнүнэн өрө күүрэр. (Амма Аччыгыйа)

Дьиэҕэ биһик үрдүгэр

---

Ийэ баарын тухары

Үлэ, ырыа ини- биилэр

Үйэлэри курдары. (Николай Дьяконов)

---

Ийэ дэнэр үрдүк ааты оҕону төрөтөөт да иҥэриммэккин. Күн аайы, чаас аайы, олоҕуҥ устатын тухары ити үрдүк ааты дакаастыыр наада курдук. Дьахтарга итинтэн ордук умсугутуулаах, дьоһун уонна дуоһуйууну биэрэр үлэ суохха дылы…

(Наталья Харлампьева)

---

Биэрэҥниир биһигиҥ –

Ийэҥ, аҕаҥ ытыһа.

Түү ньуолах суорҕаныҥ –

Бар дьонуҥ сылаас тыына.

---

Ийэ үүтүн оҕоҕо биэриэхтээх, оччоҕуна эрэ бу туҥуй ийэ этэ- хаана аһыллан, оҕотун кытта быстыспат ситимнээх буолар, саҥата суох салгын куттарынан билсэр, санааларын таайсар буолаллар.

---

Ийэттэн төрүүллэр

Генийдэр, геройдар,

Долгуннуу үксүүллэр,

Үүнэллэр норуоттар.  (Серафим Романович Кулачиков- Эллэй)

---

Ийэкээ, эн утуй, ийэкээ!

Эмиэ, дьэ, сылайан кэлбиккин!

Эн таскар мин баарбын , ийэкээ,

Эйиигин бигиибин, бээйдиибин! ( Петр Николаевич Тобуруокап )

---

Айыыһыт хотунтан

Алгыһын ылаҥҥын,

Уол оҕо, кыыс оҕо

Арчыта буолаҥҥын,

Биһикпэр бигээҥҥин,

Биэбэйдээн иитэҥҥин,

Эн киһи гыммыккар

Биһирэм иэйиибин

Эйиэхэ аныыбын.

Нарынтан нарыммар,

Кэрэттэн кэрэбэр –

Күндүттэн күндүбэр –

Күн күбэй ийэбэр.

Сүрэҕиҥ сылааһын

Эн миэхэ анааҥҥын,

Түүн – күнүс, дьыл – хонук

Буомнарын ааһаҥҥын,

Олохпор, дьылҕабар

Аанньалым буолаҥҥын

Эн киһи гыммыккар

Алгыстаах ырыабын

Анааммын ыллыыбын.

Нарынтан нарыммар,

Кэрэттэн кэрэбэр,

Күндүттэн күндүбэр –

Күн күбэй ийэбэр.      (Юрий Васильевич Потапов –Саргын)

---

Ийэм намчы бэйэтэ,

Олус холку сэмэтэ,

Сырдык ыра сүбэтэ –

Ыраас олох сүмэтэ…  (Алексндр Григорьевич Дунаев)

---

Талбаппыт биһиги ийэни,

Ийэттэн бу сиргэ кэлэбит.

Туох бары олоҕу, кэрэни

Ийэлэр баар буолан билэбит. (Мария Петровна Мохначевская – Марта Мария)

---

Ийэлэр дьоллонон үөрдүннэр,

Оҕолор көмөлөөх буоллуннар,

Аҕалар үлэттэн үөрдүннэр,

Бары да эйэлээх буоллуннар. (Алексей Михайлович Татаринов – Удьурҕай)

---

Күн сирин көрдөрбүт

Күн – күбэй ийэбин,

Күн тэҥэ киһибин

Күүскэ мин таптыыбын!

***

Күн сирин көрдөрбүт

Күн – күбэй ийэбит,

Күн тэҥэ киһибит,

Күндүттэн күндүгүн!

Төлкөлөөх түөрэҕиҥ түстэммит күнүнэн

Төһөлөөх үөрбүккүн биһиги билбэппит,

Төрөппүт ыччатыҥ махталын бэлиэтэ –

Төлөннөөх сүрэхтэн эйиэхэ эҕэрдэ! (Наталья Потапова – Уран Күннэй)

---

Бэргэн этиилэр /[хомуйан оҥордо : К. Б. Ксенафонтова]. – Дьокуускай : Бичик, 2015. – 64с. / Саха ыала – уопсастыба сорҕото / — стр 50 — 55

Бэргэн этиилэр 2  /[хомуйан оҥордо : К. Б. Ксенафонтова]. – Дьокуускай : Бичик, 2015. – (Билии холбуката).

2-с кинигэ. – Айар, 2022. – 48 с. /Саха ыала – уопсастыба сорҕото/ — стр 37 – 40.

Потапов, Юрий Васильевич  – Саргын. Ийэбэр // Дойдубар, бар дьоммор: [хоһооннор]. / Юрий Васильевич Потапов – Саргын –  Дьокуускай : Дани – Алмас, 2014. – С.150.

Дунаев, Александр Григорьевич . Ийэм  // Күн сиригэр уол оҕо төрөөн… : [хоһооннор, кэпсээннэр]. / Александр Григорьевич  Дунаев  –  Дьокуускай , 2003. – С.12.

Мохначевская, Мария Петровна – Марта – Мария.

Ийэлэр // Уруйдан үрүҥ күн .: [хоһооннор]. / Мария Петровна Мохначевская.  – Дьокуускай : Дани – Алмас, 2017. – С.

Татаринов , Алексей Михайлович – Удьурҕай . Ийэлэр күннэрэ  // Айар абылаҥ аартыга : [хоһооннор]. / Алексей Михайлович Татаринов .  – Дьокуускай : Дани – Алмас, 2018. – С. 72.

Потапова , Наталья Юрьевна. Күн – күбэй ийэҕэ ; Күн – күбэй ийэбитигэр  // Дьоро күҥҥэ эриэккэс эҕэрдэ  /Наталья Юрьевна Потапова –  Дьокуускай :Сайдам, 2012. – С. 4 .